این منطقه در شمال شهرستان آستانه اشرفیه قرار گرفته است. از جنوب به بندر کیاشهر، از غرب به رودخانه اوشمک و شهر زیباکنار، از شرق به تاسیسات صدا و سیما در کنار روستای امیرکیاسر و از شمال تا عمق 6 مترى دریاى خزر در منطقه کیاشهر ادامه پیدا می‌کند.

در این منطقه هم‌اکنون مجموعه‌ای از 3 تالاب کیاشهر در شرق، بوجاق در غرب و ۲۲ بهمن در مرکز همراه دلتای سفیدرود، جلگه‌ها و علفزارهای غرب دلتای سفیدرود و زمین‌ها و آب‌های ساحلی دریای خزر قرار گرفته است. مساحت کل بوجاق که نخستین «پارک ملی خشکی ـ دریایی» ثبت‌شده در ایران محسوب می‌شود ۳۲۶۰ هکتار است. از این مقدار حدود ۱۶۰۰ هکتار آن محوطه دریایی، حدود ۱۶۰ هکتار محوطه تالابی و بقیه آن محوطه خشکی شامل زمین‌های ساحلی، جلگه‌ای و علفزار می‌شود.

برای سفر به این پارک ملی و نواحی اطراف آن از مسیرهای متعدد آسفالته و خاکی می‌توان استفاده کرد که مسیرهای اصلی دسترسی به آن، دو جاده آسفالته کیاشهر به زیبا کنار و کیاشهر به روستای امیر کیاسر است که هر دو از حاشیه جنوبی پارک عبور می‌کنند.

تنوع زیستی پرندگان در بوجاق بسیار بالاست. بر‌اساس تحقیقی که از سال ۸۳ تا ۸۵ در این پارک انجام شد، در مجموع ۲۳۴ گونه پرنده از ۴۹ تیره مختلف در آن مشاهده شده که معادل 6‌/‌46 درصد کل انواع پرندگان ایران (۵۲۰ گونه) است و ۱۲ گونه آن از جانوران در معرض خطر انقراض در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست است. مهم‌ترین پرندگان بوجاق شامل انواع قو، غاز، مرغابی، فلامینگو، آنقوت، چنگر(پرلا)، پرستوی دریایی، بوتیمار، اگرت، خوتکا، پلیکان، گیلانشاه، گیلار، کشیم، لک‌لک، کاکایی، باکلان، حواصیل، درنا، قرقاول، بلدرچین، چاخ‌لق، زنگوله بال، سلیم، خروس کولی، آبچلیک، ابیا، پاشلک، تلیله، جغد، چکاوک، دارکوب، هدهد، سبزه قبا، زنبورخوار، ماهی‌خورک و پرندگان شکاری مانند انواع عقاب، کورکور، سارگپه و سنقر، عقاب دریایی، هما، قرقی، طرلان، پیغو، ترمتای، دلیجه، لیل، بالابان، لاچین و بحری، سسک، پپت، زرده‌پره، توکا، قمری، چرخ ریسک، مگس‌گیر، دم جنبانک، سنگ چشم، بلبل، سینه سرخ، کوکو و چلچله است.

البته تعداد پرندگان بومی ساکن این پارک، فقط ۲۰ گونه است و بقیه از پرندگان مهاجر و عبوری هستند که بیشتر آنها فصل زمستان را در منطقه می‌گذرانند و سپس به زادگاه‌های خود باز‌می‌گردند. شناگر بلوطی پرنده نادری است که تاکنون فقط 2‌بار در ایران دیده شده؛ یک بار در بوجاق و بار دیگر در جنوب کشور بوده است. پرندگان نادر دیگری چون عروس غاز، فالاروپ، غاز پازرد، غاز پیشانی ‌سفید کوچک هم در این منطقه دیده شده‌اند. همچنین حضور پرندگانی مثل طرقه کوهی و چکچک ابلق که معمولا در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند تعجب کارشناسان را برانگیخته است.

بیش از ۵۰ گونه از آبزیان مختلف از جمله ۲۵‌گونه از ماهیان استخوانی شامل ماهی سفید، کپور، اردک ماهی، کلمه، ماهی کاراس، لای ماهی، سیم پرک و ماهی سرخ باله و همچنین فک خزری، تنها پستاندار دریای خزر هم در این منطقه دیده می‌شوند. تعداد گونه‌های گیاهی شناسایی شده در این منطقه هم ۲۴۸ گونه است.

سابقه حفاظت رسمی از این منطقه به سال‌۵۴ بازمی‌گردد که حدود ۵۰۰ هکتار از آن با نام تالاب کیاشهر به عنوان تالاب بین‌المللی کنوانسیون رامسر تعیین شد. پس از انقلاب تالاب شمال بندر کیاشهر را به نام تالاب ۲۲ بهمن نامگذاری کردند. سال ‌۷۷ حدود ۸۰۰ هکتار از پهنه تالابی شرق مصب سفیدرود به عنوان منطقه شکار ممنوع بوجاق تعیین شد و از سال‌‌۸۱ پارک ملی بوجاق به عنوان اولین پارک خشکی ـ دریایی ایران تعیین شد.

نکته عجیب اینجاست که با وجود این‌که تالاب کیاشهر از ۳۶ سال پیش به عنوان تالاب بین‌المللی تعیین‌شده و مورد حمایت و حفاظت قرار گرفته، اما در حال حاضر وضعیت بسیار نامناسب‌تری از نظر تنوع و تعداد جانوران نسبت به تالاب ۲۲ بهمن و تالاب بوجاق دارد که بتازگی مورد حفاظت قرار گرفته‌اند.

مهمترین خطری که در سال‌های اخیر بوجاق را تهدید می‌کند رهاسازی زباله‌های کیاشهر در نیزارهای کنار تالاب بوجاق و سواحل مجاور دریا و همچنین ورود فاضلاب‌های شهری و بیمارستانی به آب‌های تالاب است که باعث آلودگی محیط و انتقال مواد سمی به این منطقه و همچنین مسموم‌شدن ماهی‌ها و پرندگان شده است. برداشت حجم عظیمی از شن‌های ساحلی این منطقه که می‌تواند باعث ورود آب شور دریا به تالاب آب شیرین شود، ساخت و ساز گسترده ساختمان‌های بتنی در اطراف تالاب و شکار و صید غیرمجاز پرندگان و ماهی‌ها از دیگر مشکلاتی است که این منطقه با آن روبه‌روست.

محسن کاظم‌پور